Jesteś tutaj: Start » Ekspozycje » Historia Oświetlenia

Historia oświetlenia

Dział Historii oświetlenia funkcjonuje od 1977 roku. Wywodzi się z Działu Naftowego, który ustanowiono wraz z powstaniem Muzeum w Krośnie. Początkowo gromadzono w nim lampy naftowe i zabytki związane z działalnością Ignacego Łukasiewicza (1822-1882) w regionie krośnieńskim. Z biegiem lat pojawiały się w zbiorze eksponaty z zakresu innych rodzajów oświetlenia, jakie występowały na przestrzeni wieków. Na koniec 2013 r. dział posiadał w swoich zbiorach 2779 muzealiów, w tym 1630 eksponatów i 1149 archiwaliów.

Wśród eksponatów dominują lampy naftowe. Jesteśmy w posiadaniu najliczniejszej i najbardziej efektownej kolekcji lamp naftowych w Europie. Różnią się one wyglądem od pierwszej lampy naftowej, powstałej w 1853 r. z inicjatywy Ignacego Łukasiewicza (kopię prototypu wykonaną zgodnie ze wskazaniami dokumentów historycznych prezentujemy na wystawie). Zgromadzone w muzeum lampy powstawały w latach 1860-1950 w licznych wytwórniach światowych: austriackich, niemieckich, węgierskich, francuskich, angielskich, amerykańskich i polskich. Reprezentują kolejne etapy rozwoju oświetlenia naftowego, od współczesnego modelu pierwszej lampy naftowej po różnorodne obiekty służące do oświetlania wnętrz mieszkalnych, publicznych i przemysłowych.

Muzeum zgromadziło około 900 eksponatów związanych z oświetleniem naftowym, w tym 625 lamp kompletnych. W zbiorach najpopularniejszą jest stołowa lampa naftowa, zwana też przenośną. Zabytki te odzwierciedlają style panujące w sztuce w okresie ich największej popularności (1860-1920). Najbardziej efektowne są lampy powstałe w 2. połowie XIX wieku i na początku XX wieku. Wyróżniają się rozmaitością kształtów i barw, materiałów służących do ich wytwarzania i technikami zdobniczymi. Do szczególnie ekspozycyjnych zaliczane są lampy salonowe i kolumnowe, zwieńczone kloszami o kształcie tulipanowym, ze szkła bezbarwnego i barwnego.

Odrębną grupę stanowią lampy i latarnie o przeznaczeniu technicznym. W obiektach tych do uzyskania światła obok nafty stosowano: gaz świetlny lub ziemny, benzynę, spirytus, acetylen. Służyły one do oświetlania pomieszczeń fabrycznych, ulic, pojazdów konnych i mechanicznych, peronów i wagonów kolejowych. Do tej grupy eksponatów należy zaliczyć także urządzenia grzewcze, takie jak piecyki i kuchenki.

W zbiorach licznie reprezentowane jest oświetlenie świecowe poprzez różnorodne świeczniki i latarnie z okresu od XVII wieku po 1. połowę XX wieku. Kolekcja ta liczy 370 eksponatów. Wśród nich do najstarszych należą kościelne lichtarze z kolcem, wykonane z cyny, drewna, brązu i mosiądzu. Bogactwem form wyróżniają się lichtarze i kandelabry stosowane do użytku domowego, pochodzące z ośrodków złotniczych Austrii, Niemiec i Księstwa Warszawskiego. Oryginalnymi ze względu na kształt i przeznaczenie są lampki i świeczniki chanukowe, używane przez Żydów podczas uroczystości religijnych.

Wśród znajdujących się w dziale archiwaliów przeważają dokumenty dotyczące podkarpackiego przemysłu naftowego. Najwartościowszymi są te, które związane są z osobą Ignacego Łukasiewicza.

Wystawa rozmieszczona jest w sześciu salach wystawowych o łącznej powierzchni 201 m². Wystawa ta prezentuje w sposób chronologiczny najbardziej popularne źródła światła, jakie były używane przez człowieka na przestrzeni wieków – od ogniska przez łuczywa, świece, lampy oliwne i olejne, gazowe, naftowe i elektryczne. Trzon wystawy stanowi kolekcja lamp naftowych. Większość zabytków wyeksponowano w obszernych gablotach, dostosowanych kształtem do zabytkowych wnętrz o sklepieniach kolebkowych z lunetami. Ekspozycję urozmaicają fragmenty wnętrz mieszkalnych z przełomu XIX i XX w. 



Krzysztof Gierlach
Kierownik Działu Historii Oświetlenia
Do góry